آیا اکسیژن خالص می‌تواند به انسان آسیب برساند؟

تنفس اکسیژن خالص می‌تواند باعث ایجاد اختلال در ریه شود. اما وجود مواد آنتی‌اکسیدان در ریه‌های می‌تواند از آسیب‌های اکسیژن خالص جلوگیری کنند. اگر توانایی این مواد به هر دلیلی کاهش یابد، اکسیژن می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند.

 متابولیت های اکسیژن نقش مهمی را در ایجاد التهاب بازی می‌کنند.

اکسیژن خالص می‌توان اختلالات پیش‌رونده‌ای را در ریه به وجود آورد. این عارضه بیشتر شبیه به سندرم دسترس تنفسی حاد ARDS است. اختلال ARDS نتیجه التهاب و صدمه به سلول‌ها است که متابولیت های اکسیژن نقش مهمی را در ایجاد التهاب بازی ایفا می‌کنند.

آزمایش‌های مختلف روی موجودات زنده نتایج مختلفی را به همراه داشته، برای مثال تنفس 5 تا 7 روز اکسیژن خالص در موش‌ها منجر به مرگ آن‌ها می‌شود درحالی‌که لاک‌پشت‌های دریایی می‌توانند تا آخر عمر خود اکسیژن خالص را تنفس کنند.

همان‌طور که گفته شد اکسیژن خالص تأثیرات متفاوتی بر موجودات مختلف دارد، اما در مورد انسان نمی‌توان گفت که این تأثیرات منفی است یا مثبت!

اما این اختلاف اثر، بسیار مهم است زیرا بیشتر آزمایش‌های انجام‌شده برای بررسی مسمومیت براثر اکسیژن، روی حیوانات انجام می‌شود. بنابراین آگاهی ما درباره اثر اکسیژن روی ریه انسان کامل نبوده و نیاز به بررسی بیشتر دارد.

در افراد سالم و داوطلب، تنفس اکسیژن 100% به مدت 6 تا 12 ساعت باعث تراکئوبرونشیت و کاهش ظرفیت حیاتی می‌شود.

در پنج بیمار که در وضعیت کمای غیرقابل‌برگشت و یک فرد داوطلب، تنفس اکسیژن خالص به مدت 3 تا 4 روز علائمی شبیه به ARDS ایجادشده است.

تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که اگر میزان اکسیژن در گاز تنفسی (Fractional Concentration)(FIO2) از 60% کمتر باشد، اکسیژن برای ریه اثر سمی نخواهد داشت و اگر این میزان از 60% بیشتر بوده و بیشتر از 48 ساعت تنفس شود، می‌تواند اثر تخریبی روی ریه داشته باشد.

البته نسبت 60% برای FIO2 رقم دقیقی نبوده و وجود مواد آنتی‌اکسیدان آندوژن در این میزان تأثیر زیادی دارد و اگر این مواد آنتی‌اکسیدان به هر دلیلی کاهش پیدا کنند، نسبت 60% نیز می‌تواند سمی شود و باید کاهش یابد. برای مثال بیمارانی که در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری هستند میزان آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ریه آن‌ها کاهش می‌یابد، به‌ویژه اگر بیمار مدت زیادی را در این بخش باشد.

معمولاً استفاده از اکسیژن با درصد خلوص بالا 21 درصد می‌تواند برای بیمارانی که در ICU بستری هستند سمی باشد.

برای کاهش خطر اکسیژن درمانی برای ریه‌ها، اقدامات زیر انجام می‌شود:

۱- محدود کردن دوره مصرف اکسیژن ۱۰۰ درصد به مدت‌های کوتاه ۱۲-۶ ساعت

۲- کاهش FIO2 به پایین‌ترین مقدار در اولین فرصت ممکن با حفظ PAO2 بیشتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه

۳- استفاده از اکسیژن بالای ۷۰ درصد بیش از ۲۴ ساعت می‌تواند باعث ایجاد مسمومیت شود.

۴- تنفس اکسیژن بالای ۵۰ درصد بیش از ۴۸ ساعت می‌تواند بیمار را دچار مسمومیت کند.

۵FIO- 2 بالای ۴۰ درصد بعد از دو روز سمی خواهد بود.

۶- استفاده از FIO2 زیر ۴۰ درصد می‌تواند فرد را دچار مسمومیت کند.

در چه مواردی می‌بایست از اکسیژن خالص استفاده نمود؟

استفاده از اکسیژن خالص می‌بایست فقط در موارد زیر استفاده شود:

• علائم کمبود اکسیژن
• اختلالات ذهنی و اختلال سطح هوشیاری
• رنگ غیرطبیعی پوست و مخاط
•  تعریق
• تاکی کاردی و تاکی پنه
• تغییر در فشارخون

استفاده از اکسیژن ساز

دستگاه اکسیژن ساز یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های کمک تنفسی جهت استفاده بیماران تنفسی در منزل است.
با پیشرفته‌تر شدن تکنولوژی و ورود تجهیزات پزشکی به منازل بیماران، نگهداری بیمار در منزل آسان‌تر شده است. دستگاه اکسیژن ساز خانگی یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های تولیدشده بدین منظور است.
دستگاه اکسیژن ساز، از تکنیک بسیار ساده جهت فراهم آوردن اکسیژن موردنیاز بیمار، استفاده می‌نماید.
دستگاه اکسیژن ساز، توسط پمپ مخصوص، هوای درون اتاق را مکیده و سپس از محفظه‌های پودر زئولیت عبور می‌دهد و پودر زئولیت، اکسیژن موجود در هوای ورودی را از گازهای دیگر هوا جدا کرده و به سمت محفظه‌های دیگر هدایت می‌نماید.
نکته مهمی که بعد از خرید دستگاه اکسیژن ساز می‌بایست به آن توجه داشت شیوه استفاده از دستگاه است. چراکه این دستگاه در عین کارآمد بودن، کارکرد سختی به نسبت سایر تجهیزات پزشکی دارد.